علل ناباروری در زنان و مردان

ناباروری در زنان و مردان

ناباروری به ناتوانی در تولید مثل گفته می شود. این مشکل در بیشتر جانداران پیش می آید.

سازمان بهداشت جهانی(who) ناباروری را یک بیماری سیستم تولید مثل می داند.

ناباروری به ناکامی در رسیدن به حاملگی بالینی پس از حداقل 12 ماه آمیزش جنسی منظم و بدون استفاده از وسایل پیشگیری تعریف می شود. این مشکل میلیون ها نفر را تحت تاثیر قرار می دهد و بر خانواده ها و جوامع ان ها تاثیر می گذارد. در زنان بالای 35 سال, عدم توانایی در بارداری پس از 6 ماه نیز به عنوان ناباروری در نظر گرفته میشود.

علل ناباروری

• سن: یکی از عوامل مهم در ناباروری است. با افزایش سن عواملی مانند کاهش تخمک گذاری و کاهش کیفیت تخمک ها, کاهش توانایی رحم در پذیرش جنین, کاهش تولید اسپرم و کاهش کیفیت اسپرم ها  رخ می دهد. برای زنان سالم در سنین 20 تا اوایل 30 سالگی احتمال بارداری در هر ماه25% الی 30% است. اما در سن 40 سالگی این احتمال به 10% یا کمتر می رسد.

 پیک باروری زنان در سنین بین 20 الی 24 سالگی است و تا حدود 32 سالگی این توانایی کاهش اندکی دارد.

با افزایش سن خطر عوارض مانند مرده زایی, زایمان زودرس, سقط زود هنگام افزایش می یابد.

• مشکلات تخمک گذاری: عدم تخمک گذاری یک خانم میتواند منجر به ناباروری شود. بیماری هایی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک (pcos) بیماری های تیروئید وسایر اختلالات هورمونی میتواند بر تخمک گذاری تاثیر بگذارد.

کم کاری تیروئید میتواند سطح هورمون پرولاکتین را بالا برده  و موجب ایجاد کیست و یا ناباروری شود.

پرکاری تیروئید نیز میتواند موجب اختلال در چرخه تخمک گذاری و سیکل قاعدگی شود.

• لوله های فالوپ آسیب دیده یا بسته شده: لوله های فالوپ  بخشی از اندام تولید مثلی زنان هستند که تخمدان ها و رحم را به هم متصل میکنند. لوله فالوپ جایی است که اسپرم و تخمک با یکدیگر لقاح پیدا میکنند. بسته بودن یا آسیب به لوله های فالوپ(بصورت ژنتیکی یا اکتسابی مانند جراحی یا شیمی درمانی) میتواند منجر به ناباروری یا حاملگی خارج رحمی شود.

عوامل مردانه

از مهم ترین علل ناباروری مردان:

واریکوسل: اتساع و تورم ورید های بیضه که یکی از مشکلات شایع و برگشت پذیر در ناباروری مردان است واریکوسل میتواند باعث کاهش کیفیت و کمیت اسپرم شود.

عفونت ها: التهاب اپیدیدیم یا بیضه ها و برخی عفونت های آمیزشی در مسیر اسپرم ها میتواند زخم ایجاد کرده و مسیر را مسدود کنند.

انزال برگشتی: مایع منی در حین ارگاسم به جای بیرون آمدن از آلت تناسلی به مثانه برمیگردد. بیماری هایی مانند دیابت, آسیب ستون فقرات, داروها, جراحی مثانه, پروستات و مجرای ادرار خطر انزال برگشتی را افزایش می دهند.

آنتی بادی هایی که به اسپرم حمله میکنند: در برخی موارد سیستم ایمنی بدن به اشتباه به اسپرم ها حمله میکند.

بیضه نزول نکرده: در برخی مردان یک یا هر دو بیضه طی دوران جنینی در حفره شکمی باقی می ماند.

عدم تعادل هورمونی: ناهنجاری در سیستم هورمونی مانند هیپوتالاموس هیپوفیز, تیروئید وغدد ادرنال میتواند منجر به کاهش تستوسترون یا دیگر مشکلات هورمونی و در نتیجه ناباروری در مردان شود.

نقص در لوله های منتقل کنده اسپرم: اسپرم ها از لوله های متعددی عبور میکنند. مشکلاتی مانند جراحی, عفونت, ضربه یا رشد غیرطبیعی مانند سیستیک فیبروزیس میتواند مسیر اسپرم ها را مسدود کند.

• مصرف زیاد الکل: میتواند تاثیرات قابل توجهی بر باروری هم در مردان وهم در زنان داشته باشد.

در مردان:

  کاهش تولید وکیفیت اسپرم

اختلال در محور هیپوتالاموس- هیپوفیز که میتواند در تولید هورمون های جنسی تاثیر بگذارد.

افزایش سطح هورمون های LH –FSH و استرادیول 

کاهش سطح هورمون تستوسترون

کاهش تحرک اسپرم و میل جنسی که میتواند به کاهش فراوانی رابطه جنسی وناباروری منجر شود

احتمال بروز انزال زودرس یا کاهش انزال

کوچک شدن بیضه ها

بیماری های کبدی ناشی از مصرف الکل که میتواند کیفیت اسپرم را کاهش دهد

در زنان:

آسیب به کبد و اختلال در متابولیزه کردن هورمون های زنانه

ایجاد قاعدگی نامنظم

عوامل محیطی:

برخی علل محیطی موثر در ناباروری

اختلالات خوردن: از جمله بی اشتهایی یا پرخوری عصبی میتواند باعث کاهش میزان باروری شود. کمبود مواد مغذی مانند ویتامین ها و مواد معدنی و پروتئین ها  میتواند موثر باشد. افراد چاق و افراد با لاغری زیاد و شاخص های توده بدنی بسیار پایین در معرض مشکل ناباروری قرار دارند.

قرار گرفتن در معرض سموم محیطی: مانند سرب و آفت کش ها

ورزش بیش از اندازه: میتواند منجر به ناباروری شود

ورزش زیاد ولاغری

استرس زیاد

تشخیص ناباروری

برای تشخیص دقیق علت های ناباروری در زوج ها انجام آزمایشات مختلف ضروری است:

در زنان:

آزمایش خون: بررسی سلامت کلی زوجین ( کم خونی- عفونت ها- دیابت- تیروئید- فشار خون- مشکلات کبدی- مشکلات کلیوی...)

سونوگرافی واژینال: جهت بررسی تخمدان ها, رحم و لوله های فالوپ

هیستروسالپنگوگرافی: بررسی وضعیت لوله های فالوپ از جهت اطمینان از عدم وجود چسبندگی آسیب یا انسداد لوله ها

هیستروسکوپی: بررسی دقیق حفره رحم, این روش با استفاده از یک لوله باریک  حاوی دوربین مشکلات دهانه رحم, واژن و رحم مورد بررسی قرار می گیرد. این روش معمولا تحت بیهوشی انجام میشود و نیاز به بستری ندارد. زمان ان حدود 5 الی10 دقیقه و حداکثر نیم ساعت است. روشی کاملا ساده و کم تهاجمی میباشد. این روش علاوه بر گزینه تشخیصی, میتواند به عنوان یکی  از روش های درمان  نیز در نظر گرفته شود.

سنجش ذخیره تخمدانی(AMH): این هورمون توسط  گرانولوزای فولیکول های اولیه تخمدان ترشح میشود. سطح نرمال ان نشان دهنده ذخیره تخمدان طبیعی و شانس باروری است. محدوده این هورمون در طول سیکل ثابت است و برای انجام این آزمایش نیاز به تعیین روز خاصی از سیکل قاعدگی نیست. 

مقدار طبیعی آن با توجه به سن متفاوت است.

به طور مثال:

زیر 35 سال: 

بالا: بیش از 4 نانوگرم 

کمی پایین تر از حد طبیعی:1.5 الی 4:

پایین:  0.5 الی 1

خیلی پایین:کمتر از0.5

در مردان:

معاینه فیزیکی: بررسی عمومی و تخصصی توسط متخصص اورولوژی انجام میشود. بررسی اندام های تناسلی, سابقه ابتلا به بیماری های ارثی, بیماری های مزمن و سابقه جراحی

آزمایش اسپرم: بررسی حجم منی, تعداد, حرکت و کیفیت اسپرم ها و شکل آن ها 

این تست جهت تایید قطعی باید دوبار و به فاصله دو تا سه ماه انجام  گیرد.

آزمایش های هورمونی: بررسی سطح  هورمون هایی مانند تستوسترون و FSH

آزمایش های ژنتیکی اسپرم: بررسی وجود آنتی بادی

آزمایش ادرار پس از انزال: جهت بررسی از لحاظ وجود اسپرم در مثانه

بیوپسی بافت بیضه: تصویر برداری

در آخر

ناباروری به معنی عدم توانایی زوجین در باردار شدن پس از یک سال رابطه جنسی منظم بدون استفاده از روش های جلوگیری از بارداری می باشد. این مشکل ممکن است به علت مشکلات در بدن زن، مرد یا هر دو نفر باشد و ممکن است عوامل مختلفی مثل سن، سلامتی عمومی، تغذیه، عفونت ها، مواد شیمیایی، استرس و فشارهای روحی تاثیرگذار باشند.

در سایت هارمونی، می توانید درباره علل و عوامل ناباروری، درمان های موجود و روش های پیشگیری اطلاعات جامعی کسب کنید. همچنین می توانید مقالات و مطالب مرتبط با ناباروری را مطالعه کنید و از مشاوره های پزشکی و متخصصان در این حوزه استفاده کنید تا به راه حل مناسب برای خود دست یابید.