سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)

 از گذشته تا امروز ناباروری در زوجین مسئله عاطفی و بسیار ناراحت‌کننده برای زنان و نیز مردان بوده است. ازاین‌رو آگاهی از عوامل ایجاد آن و درمان به‌موقع آن بسیار مهم است، برخی از علت‌های ناباروری در زنان قابل‌درمان است و برای مثال می‌توان به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک اشاره کرد.
 
سَندرُم تُخمدان پُلی‌کیستیک (polcystic ovary syndrome PCOS) شایع‌ترین اختلالات غدد درون‌ریز (ﺁندوکرینوپاتی) در بین زنان و شایع‌ترین علت نازایی ناشی از عدم تخمک‌گذاری تخمدان‌ها می‌باشد.
 برای این سندرم که 5-10٪ از زنان را مبتلا می‌کند، محققان بر این باورند که عوامل ارثی و دیابت در ظهور آن نقش دارند. در بدن زنان هر ماه 4 یا 5 عدد از فولیکول‌های داخل تخمدان شروع به رشد کرده که یکی از آنها بر اساس گیرنده‌هایی که در سطح فولیکول وجود دارد، انتخاب شده و به رشد خود ادامه می‌دهد و رشد سایر فولیکول‌ها متوقف می‌شود.

در این مرحله هورمون استروژن که در بدن زنان ترشح می‌شود باید به میزان خاصی برسد تا تخمک‌گذاری انجام شود، ولی بنا به دلایلی به این حد نرسیده و مقدارش از یک مقدار ثابت و مشخص افزایش نیافته و در نتیجه تخمک‌گذاری انجام نشده و فولیکول رشد کرده به همراه مایعات داخل تخمدان، به کیست تبدیل می‌شود.

مثل همه سندرم‌ها، PCOS شامل مجموعه‌ای از علائم است که ممکن است این علائم با هم یا به‌تنهایی مشاهده شوند. به همین دلیل زنان مبتلا به PCOS علائم یکسانی ندارند که شامل: هیپرآندروژنیسم مانند رویش موهای زائد (هیرسوتیسم) در صورت، سینه، شکم یا بالای ران‌ها، آکنه، ریزش مو، پوست چرب، آکانتوزیس نیگریکانس (ضخیم و مخملی شدن و تیرگی قسمت‌هایی از پوست بدن)، قاعدگی نامنظم یا فواصل بسیار طولانی بین پریودها و همچنین ممکن است اضافه‌وزن داشته باشند و یا دچار ناباروری هم باشند.

تاثیر سونوگرافی در نشان دادن سندروم تخمدان

در سونوگرافی این زنان، تخمدان‌های بزرگ و حاوی کیست‌های کوچک بسیار زیاد مشاهده می‌شود. نتیجه آزمایش خون فرد ممکن است که قند خون بالا، کلسترول بالا و یا افزایش میزان هورمون‌های مردانه را نشان دهد. البته رخ دادن هر یک از این علائم دلیل جدی و صد در صدی بر داشتن تخمدان پلی کیستیک نیست. چرا که این نشانه‌ها می‌توانند نمایانگر نوع دیگری بیماری‌ نیز باشند.

برای اطمینان بیشتر و تشخیص دقیق بیماری حتما به یک پزشک متخصص باید مراجعه کرد و آزمایشات هورمونی و خونی لازم برای این منظور را انجام داد.

علت ایجاد بیماری سندرم تخمدان پلی کیستیک

علت ایجاد PCOS به طور کامل شناخته شده نیست واحتمالا مجموعه‌ای از عوامل در ابتلا به این سندرم دخیل هستند که کل بدن را تحت تاثیر قرار می دهد.

برخی از خطراتی که برای بدن دارد: اختلال تخمک گذاری و عدم وقوع پریود به صورت منظم است، همچنین در این بیماری بدن به هورمون انسولین (هورمون اصلی تنظیم کننده قند خون) پاسخ نمی‌دهد و قند خون بالا رفته و آکانتوزیس نیگریکانس ایجاد می‌شود.

زمانی که در بدن مقاومت انسولینی وجود دارد، بدن سعی در جبران ساخت انسولین در خون می کند. باور بر این است که مقدار زیاد انسولین سبب افزایش تولید اندروژن از تخمدان ها شده که باعث بروز علائم مرتبط با PCOS که منجر به عدم تخمک گذاری و نامنظمی سیکل‌های قاعدگی و افزایش رشد موی زاید می‌شود؛

در نتیجه نامنظمی سیکل‌ها، کیست‌های ریز متعدد تخمدانی ایجاد شده و نازایی اتفاق می‌افتد. همچنین باعث سندرم متابولیک می شود که منجر به افزایش چربی دور کمر و شکم، چربی خون و قند خون بالا شده و این عوامل در PCOS باعث افزایش احتمال بیماری‌های قلبی عروقی می‌شود و علاوه بر آن با ضخیم شدن لایه درونی رحم (اندومتر)، در اثر نامنظمی سیکل‌های قاعدگی، فرد را مستعد ابتلا به سرطان رحم می‌کند.

درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک

درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک بسته به هر فرد و نوع علائمش و اینکه آیا تمایل به بارداری دارد یا نه متفاوت است. یکی از راه‌های درمان ناباروری در بیماران مبتلا به PCOS برای ایجاد تخمک گذاری؛ استفاده از دارو است. کلومیفن سیترات و لتروزول داروهای خوراکی هستند که برای تحریک تخمک گذاری بیماران مبتلا به PCOS معمولا تجویز می‌شوند.

در صورتی که تخمک گذاری با داروهای خوراکی انجام نشد، ممکن است پزشک معالج فرد داروهای تحریک کننده تخمدان به نام گنادوتروپین را پیشنهاد دهد. چون که ممکن است در هنگام استفاده از این داروها، تحریک بیش از حد تخمدان رخ دهد، لازم است که این خانم‌ها در زمان استفاده از این داروها به صورت دقیق تحت کنترل پزشک معالج خود باشند. برای کمک به تخمک گذاری و درمان ناباروری بعضا از جراحی روی تخمدان هم ممکن است استفاده شود.

از طرفی قرص‌های جلوگیری از بارداری ترکیبی که حاوی استروژن و پروژستین هستند که تولید آندروژن را کاهش داده و استروژن را تنظیم می کنند .مثل LD برای افرادی که تمایل به بارداری ندارند گزینه درمانی مناسبی است و باعث منظم شدن خونریزی‌ها، کاهش آکنه و بهبود هیرسوتیسم می‌شود و بدینوسیله احتمال ابتلا به سرطان رحم را کم می‌کند.

همچنین اگر خانمی اضافه وزن داشته باشد کاهش وزن باعث بهبود تخمک گذاری و افزایش باروری، کم شدن کلسترول خون، کاهش رشد موی زاید و آکنه، کم شدن مقاومت به انسولین و نیزاستفاده از داروهای حساس به انسولین مانند متفورمین هم می‌توانند در افزایش شانس تخمک گذاری کمک کنند، علاوه بر آن استفاده از متفورمین ممکن است خطر ابتلا به دیابت یا سندرم متابولیک را کاهش دهد.

نتیجه تحقیقات سَندرُم تُخمدان پُلی‌کیستیک

طبق مطالعات انجام شده و مقایسه رژیم‌های غذایی برای PCOS نشان داده شده است که رژیم‌های کم کربوهیدرات هم برای کاهش وزن و هم برای کاهش سطح انسولین موثر هستند. رژیم غذایی که شامل میوه‌ها، سبزیجات و غلات است می‌تواند به تنظیم بهتر چرخه قاعدگی و خونریزی غیر طبیعی رحم (َAUB) کمک کند.

 برخی از بررسی‌های انجام شده حاکی از شواهدی است که طب سوزنی نیز می‌تواند به بهبود PCOS کمک کند، اما تحقیقات بیشتری در این زمینه برای اثبات آن لازم است.
 برخی گیاهان دارویی نظیر پنج‌انگشت، نخل اره‌ای، گل صدتومانی و شیرین‌بیان نیز می‌توانند در درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مفید باشند در مجموع باید در نظر داشت که درمان هر فرد باید متناسب با نیازها، علائم و شرایط خاص آن فرد باشد و ممکن است باگذشت زمان تغییر کند که نیازمند صحبت با پزشک معالج شخص است تا بهترین روش درمان را اتخاذ کند.