گروه مقالات
حشمتی 0 0 1401/09/13
نسخه‌نویسی بیماری‌های زنان و مامایی به دلیل اهمیتی که این مرحله در درمان بیماری‌ها و پیشگیری از تداخلات دارویی دارد، بسیار حائز اهمیت است. نسخه‌نویسی نه‌تنها در این موضوع بلکه در تمامی بیماری‌ها موردتوجه می‌باشد. ولی به دلیل حساسیت‌های بالایی که در برخی از بیماری‌های زنان و خصوصاً دوران بارداری وجود دارد، این مقوله بادقت و توجه ویژه‌تری مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است. ازاین‌رو کتب بسیاری از سوی متخصصان این حوزه به جامعه پزشکی تقدیم شده که در آنها به روش‌های صحیح نسخه‌نویسی پرداخته می‌شود. در این مطلب بیشتر به نسخه‌نویسی بیماری‌های زنان و مامایی و وجوه مختلف آن می‌پردازیم.
موارد موردبحث در نسخه‌نویسی بیماری‌های زنان و مامایی:
موارد متعددی در مبحث نسخه‌نویسی بیماری‌های زنان و مامایی موردبحث و بررسی است. چراکه باید نیازهای این قشر در سایه‌ی این نسخ به طور کامل برطرف شده و با اقلام تجویزی بیماری‌ها به طور کامل بدون بروز ناراحتی‌های حاشیه‌ای، درمان گردند. به همین دلیل پزشکان متخصص و باتجربه کاری بالا کوشیده‌اند تا با ارائه متدها و اسلوب‌های خاص، دیگر پزشکان را در این مسیر یاری رسانند. به برخی از این اطلاعات عرضه شده مهم در قالب یک فهرست اشاره می‌کنیم.
• ارائه نمونه‌های پیشنهادی نسخه بیماری‌ها بر اساس پروتکل‌های درمانی
• تطابق اطلاعات با رفرنس‌های درمانی
• عرضه نسخه‌های درمانی شایع‌ترین بیماری‌های زنان و مامایی
• ارائه اطلاعات واکسیناسیون حین بارداری
• بیان جدیدترین رویکردهای درمانی بر اساس آخرین منابع معتبر
• معرفی فهرست داروها و اشکال دارویی منطبق با آخرین متدهای سازمان غذا و دارو و داروخانه‌های ایران
• تجویز مناسب داروها و ارائه توصیه‌های درمانی
• معرفی میزان دوز تجویزی مجاز برای هر بیماری
• بیان عنوان بیماری، مشخصات ویژه آن و نحوه تشخیص و تجویز
• عرضه اطلاعات دارویی بر حسب تداخلات
مزایای یک نسخه‌نویسی منطقی و علمی برای بیماری‌های زنان و مامایی
مقوله نسخه‌خوانی و نسخه‌نویسی بیماری‌های زنان و مامایی نه‌تنها در ایران بلکه در جهان موضوع بحث برانگیزی است. چراکه بسیاری از بیماری‌ها به دلیل نسخ غیرقابل‌استناد، درمان نمی‌شوند یا آنکه بر میزان و گستردگی‌شان به ناخواسته افزوده می‌گردد. این امر نسخه‌نویسی را موضوعی حیاتی جلوه می‌دهد. بدین ترتیب از مهم‌ترین مزایای ارائه یک نسخه منطقی و علمی می‌توان به موارد متعددی اشاره نمود که ذکر برخی از مهم‌ترین آنها خالی‌ازلطف نیست.
افت هزینه‌های بیماران:
افت هزینه‌های بیماران به دلیل کاهش قابل‌توجه اقلام دارویی موجود در هر نسخه، مزیت بزرگ و غیرقابل‌انکاری است که سبب می‌شود، بیماران بدون دغدغه‌های مالی دراسرع‌وقت در مطب پزشکان حاضر شده و پروسه درمانی خود را از ترس هزینه‌ها به تأخیر نی اندازند.
حذف خطاهای پزشکی:
حذف خطاهای پزشکی در انتخاب روش درمانی مناسب و به‌تبع آن افزایش کارایی درمان‌های انتخابی نیز از دیگر مزایای تجویز نسخه‌هایی کاملاً حرفه‌ای به‌حساب می‌آید که به‌راستی قابل‌تأمل است.
کاهش تعداد اقلام هر نسخه:
اگرچه موارد یاد شده از مهم‌ترین مزایای یک نسخه اصولی و منطقی به شمار می‌روند. ولی باید قبول کرد در سایه‌ی تجویز نسخ حرفه‌ای، تعداد اقلام هر نسخه نیز کاهش چشمگیری یافته که این امر نگرانی‌ها بابت مصرف نادرست و احتمال فراموشی از سوی بیماران را نیز تا حد زیادی از میان برمی‌دارد.
متعادل‌سازی درصد داروهای تزریقی:
در سایه نسخه‌نویسی بیماری‌های زنان و مامایی که تمامی معیارهای پزشکی در آن رعایت شده باشد، درصد داروهای تزریقی متعادل گشته، آنتی‌بیوتیک‌ها اصولی‌تر به مصرف رسیده و تداخلات دارویی از میان می‌رود. این امور به‌سلامت کلی جامعه زنان کمک شایانی می‌کند.
رفع مشکل فهم ناکافی توسط بیماران:
با این تمهیدات نامفهوم بودن نسخ نیز تا حد قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. به همین دلیل است که مجامع بزرگ پزشکی در جهان موضوع نسخ و نحوه‌ی نگارش آنها را یکی از مهم‌ترین ارکان در حوزه پزشکی می‌دانند.
تست‌ها و غربالگری‌های مورد بررسی در بیماری‌های زنان:
واژینو باکتریایی، آبسه، التهاب عفونی سرویکس و سرویسیت چرکی ناشی از C trochomatis از بیماری‌های رایج زنان محسوب می‌شود. اگرچه بیماری این قشر به این موارد خلاصه نشده و شامل موارد دیگری چون اورتریت فیر گنوکوکی، عفونت مجاری اداری، ژیار دیازیس و لیکن اسکروزیس نیز می‌شود. در نسخه‌نویسی بیماری‌های زنان و مامایی علاوه بر تشخیص صحیح باید داروهایی مناسب هر بیماری نیز از سوی پزشک مشخص شده و دوز مربوط به آن باتوجه‌به احتمال تداخلات دارویی تعیین گردد. این موارد پزشکی باید در مورد دیگر بیماری‌های زنان مانند درماتیت تماسی، زگیل تناسلی، هرپس تناسلی، زونای تناسلی نیز لحاظ گردد. در سایه این تمهید عالی پزشکی است که با کمترین حجم دارویی، بیشتری سطح سلامتی تأمین می‌شود.
مشخصات یک نسخه دارویی ایدئال و دارای اصول مورد تأیید:
پزشکان با دریافت مدارک و تجربه‌های کاری مختلف، صلاحیت صدور نسخه را به صورت‌های شفاهی، کتبی و آنلاین می‌یابند. نسخه‌ها در واقع دستورالعمل‌های دارویی هستند که در آنها داروها با نحوه مصرف صحیحشان درج شده است. ولی به‌راستی یک نسخه صحیح و قابل اسناد دارای چه مشخصاتی است. در ادامه بیشتر باب معیارهایی که نه‌تنها در نسخه‌نویسی بیماری‌های زنان و مامایی بلکه در هر بیماری دیگری باید لحاظ گردد، سخن می‌گوییم.
1. اولین مشخصه: حاوی مشخصات و میزان تخصص پزشک مربوطه
نسخه‌هایی که فاقد نام و نام خانوادگی پزشک و میزان تخصص وی هستند، دارای اعتبار قانونی نمی‌باشند. بدین ترتیب یک نسخه در ابتدا باید ممهور به نام کامل پزشک و سپس شماره نظام‌پزشکی، نشانی مطب، مرتبه پزشکی و یک شماره تماس در دسترس باشد. بدین ترتیب قابل‌اعتماد بوده و می‌توان با خیال آسوده به مندرجات آن عمل نمود.
2. دومین مشخصه: درج دقیق و بدون خدشه تاریخ
ازآنجایی‌که نسخ به‌مانند مدارک قابل اسناد و مستند قانونی به شمار می‌روند، درج تاریخ بر روی آنها یکی از ضروریات است. داروخانه‌ها مجاز به پیچیدن نسخه‌های تاریخ‌گذشته نبوده و در صورت انجام چنین عملی باید تبعات منفی آن را پاسخگو باشند. به‌هرحال یک دارو در شرایط خاصی برای بیمار تجویز می‌گردد که پس از آن دوره دیگر اثر خود را نداشته و گاهی مضراتی نیز خواهند داشت. ازاین‌رو وجود تاریخ، مهر تأییدی بر صحت عملکردی یک نسخه محسوب می‌شود.
3. سومین مشخصه: ذکر مشخصات کامل بیمار
همان قدر که نوشتن مشخصات پزشک در زمان نسخه‌نویسی بیماری‌های زنان و مامایی الزامی است. درج مشخصات کامل بیمار باهدف عدم تحویل اشتباه دارو نیز بسیار مهم به شمار می‌رود. ازاین‌رو نسخه‌هایی که دارای نام و نام خانوادگی خوانای بیمار، سن (سالمندان) و وزن به‌منظور تشخیص صحیح دوز دارو توسط داروساز بوده، فقط دارای مشخصات مورد تأییدی هستند.
4. چهارمین مشخصه: سرنسخه و متن نسخه
سرنسخه اغلب یک علامت اختصاری و سمبل (Rx) بوده که در سمت چپ بالای نسخه قبل از متن نوشته می‌شود. متن نیز شامل موارد متعددی چون نام داروها (به‌صورت ژنریک یا تجاری)، تعداد و شکل، واحد، قدرت دارو و فواصل مصرف است.
5. پنجمین مشخصه: دستور دارو
دستور دارو به دلیل آنکه بیشتر به مصرف‌کنندگان مربوط می‌شود، باید بادقت و خوانایی خاصی نگارش شود. بدین ترتیب افرادی که از سواد متوسطی نیز برخوردار هستند، توانایی خوانش آن را داشته باشند. دستور باید دارای ویژگی‌هایی چون ذکر شیوه، شرایط، دفعات، میزان و دوره مصرف باشد. در این حالت است که بیماران با مصرف صحیح و اصولی، نتایج کاملی را دریافت می‌کنند. چراکه کمترین اهمال در این مورد، سبب استعمال نادرست دارو و کاهش اثرات درمانی آن می‌شود.
6. ششمین مشخصه: مهر و امضا پزشک
نسخه‌هایی که فاقد امضای دستی پزشکان باشند، فاقد ارزش قانونی بوده، به همین دلیل یکی از مهم‌ترین مشخصات یک نسخه که بدان وجاهت حقوقی و قانونی می‌دهد، وجود مهر و امضای دستی پزشک است. این موضوع تا حدی اهمیت داشته که داروخانه‌ها از پیچیدن نسخه‌های فاقد امضا اجتناب کرده و از ارائه داروهای مندرج آن سرباز می‌زنند.
توصیه‌های مهم در نسخه‌نویسی بیماری‌های زنان و مامایی:
در این بخش به ذکر توصیه‌های مهمی می‌پردازیم که پزشکان در نسخه‌نویسی بیماری‌های زنان و مامایی باید بدان‌ها توجه نمایند. بدین ترتیب نسخ آنها بهترین الگوی نوشتاری را خواهد داشت. بیان این توصیه‌ها در قالب یک جدول می‌تواند، راهگشا باشد.
توصیه‌های مهم در نسخه‌نویسی بیماری‌های زنان و مامایی
- درج اسامی کامل داروها به انگلیسی
- قابل‌فهم بودن توضیحات باب داروها
- نوشتن خوانا و خوش‌خط
- نوشتن تعداد یک دارو با اعداد رومی
- اجتناب از نگارش اختصاری حروف و اصطلاحات
- عدم تکرار یک نسخه بیش از 5 بار و بعد از6 ماه از تاریخ صدور
- نوشتن دفعات مصرف روزانه
- توجه به حداقل ممکن در تعداد اقلام دارویی
- درج فواصل مصرف ضروری
- توجه به عدم تداخل دارویی
- نوشتن فرمولاسیون‌های ترکیبی با درج تمامی مواد تشکیل‌دهنده
- تعیین وزن نهایی فرآورده‌های دارویی
- درخواست اطلاع‌رسانی در صورت بروز هرگونه مشکل از سوی بیمار
- توجه به اعمال واحدهای یکسان برای تمامی داروها
- بستن بخش انتهایی نسخه
- نوشتن کلیه اجزا با درصد و گرم
کلام آخر باب نسخه‌نویسی بیماری‌های زنان و مامایی:
باید قبول کرد با تمامی پیشرفت‌های علمی و ورود فناوری‌های جدید به حوزه پزشکی هنوز نسخه‌نویسی دارای نواقص بسیاری است. این امر زمینه‌ی بروز مشکلات کمی و کیفی متعددی را فراهم نموده است. به همین دلیل باهدف بهبود وضعیت نسخه‌نویسی بیماری‌های زنان و مامایی و دیگر حوزه‌های پزشکی، رویکردهای جدیدی اتخاذ شده تا کاستی‌های این عرصه اصلاح و بتوان خود را به استانداردهای بین‌المللی که تجویز حداکثر یک یا دو دارو بوده، برسانیم.